Geluk

“Het héle leven kán in één keer óver zijn of stúk, en als dat niet gebeurt heb je geluk”. Een liedje van Purper uit 1997. De luchtige toon staat in schril contrast tot de onderwerpen die in sneltrein vaart worden benoemd; van dagelijkse ongemakken als een kapotte koelkast tot levensbedreigende ziekten en ongevallen. Zaken waar we als het even kan, maar al te graag niet bij stil staan. In de waan van de dag realiseren we ons maar zelden dat we geluk hebben als ons geen akeligheden of rampspoed ten deel valt. Op het moment dat dit ons wel overkomt, vragen we ons meestal wel onmiddellijk af waaraan we deze enorme pech nu toch te danken hebben. Waarom overkomt mij dat nu weer?

De vanzelfsprekendheid waarmee de meeste mensen het ontbreken van pech accepteren, het concept van de maakbaarheid van het bestaan dat aan de meeste doelen ten grondslag ligt; het lijkt kenmerkend voor een tijdsgeest waarin alles maakbaar en haalbaar wordt voorgespiegeld voor diegenen die maar focus hebben, gericht willen werken aan het verwezenlijken van hun doelen. Is dat dan zo fout, focus hebben en doelen willen realiseren? Nee, natuurlijk niet. Alleen is het zo jammer, dat we daarmee vaak zo weinig stil staan bij het geluk dat ons nu al ten deel valt. Dat we meer bezig zijn met straks, dan met nu.

Je gezondheid kan je zo maar in de steek laten. In een paar maanden kun je dood zijn. Kan je partner dood zijn. Opeens kan blijken dat je kind op school wordt gepest, aan de drugs is, verliefd is op een loverboy. Je moeder kan door een herseninfarct niet langer zelfstandig wonen en je vader heeft dus ook een hoop extra zorg nodig, want die leunde al jaren op zijn vrouw. Die nieuwe manager heeft een heel andere agenda dan de vorige – en heeft geen boodschap aan de toezeggingen die jou gedaan zijn. Door de laatste reorganisatie moeten er 350 mensen uit – en dit keer hoor jij daar bij.

Hoe waarschijnlijk is het dat zoiets je overkomt? Statistisch misschien niet zo. Maar statistiek heeft niet zoveel met individuele levens te maken, en de uitdrukking ‘een ongeluk komt nooit alleen’ is tot in de vroege middeleeuwen terug te leiden. Hoe daarmee om te gaan? Hoe blijf je overeind, hoe kom je weer overeind, hoe ga je door als je vertrouwde leven ineens overhoop ligt? Daar is geen standaard antwoord voor. Iedereen gaat daar op zijn eigen manier mee om. Soms oogst dat begrip, of zelfs bewondering, soms onbegrip of zelfs irritatie. Zegt zo’n reactie eigenlijk niet vooral iets over de mensen die zo reageren?

Verdriet, verlies, zorg… hoewel we er vroeg of laat allemaal mee te maken krijgen, lijken we niet goed raad te weten hoe hier mee om te gaan. Ik denk dat de confrontatie met de kwetsbaarheid van het bestaan voor veel mensen te eng is, te groot, te zwaar. Dat ze proberen zich níet te realiseren: dit kan mij ook overkomen. Of dat ze reageren vanuit de projectie, hoe ze dénken dat zij zich zouden voelen, wat zij zouden doen. En voor veel omstanders is zo’n incident al heel gauw alweer een hele tijd verleden; alsof je na een paar maanden toch echt wel weer je leven hebt herpakt.

Zo reageerde een toenmalige vriendin op het bericht van de dood van mijn man: ‘oh, je leven is voorbij, je wordt nóóit meer gelukkig’. Een –al dan niet gelukkig getrouwde– buurt-vrouw wist me twee weken later te melden dat ‘het overdag wel mee valt, maar je ’s avonds natuurlijk toch alleen in bed ligt’. Vrijwel iedereen vond mij ‘ontzettend stoer’ dat ik die eerste zomer met mijn kinderen in een camper door Amerika trok. En opmerkelijk veel mensen rondden de periode dat dit gebeurde zeer ruim naar boven af; kennelijk beleefden zij nog geen twee jaar als ruim drie.

Mijn persoonlijke ervaring: je hele leven kan in één klap over zijn of stuk, en een ongeluk komt nooit alleen. Maakbaarheid van het bestaan? Nou, vooruit: een beetje. Het leven overkomt je. En als je geluk hebt, heb je mensen om je heen die je helpen overeind te blijven. Die je helpen om te gaan met tegenslag, de kleine, en de grote. Of kom je op je zoektocht mensen tegen die je, professioneel, verder kunnen helpen. Mijn persoonlijke ervaring: ik blijk gelukkig iemand te zijn met een redelijke veerkracht, behield mijn vermogen om te lachen, en had dat soort mensen om mij heen. Hoe gek het misschien ook klinkt; daarin heb ik dan in ieder geval geluk gehad.

Geluk; zit voor mij niet meer in láter, maar in NU. Niet uitstellen, maar nú beleven. Kiezen voor wat ik belangrijk vind. In mijn werk vertaalt zich dat naar een verschuiving van herstel naar voorkomen. Hield ik mij voorheen vooral bezig met het herstel van de loopbaan, na ontslag of ziekte, nu help ik graag voorkomen dat mensen uitvallen. Door een luisterend oor te bieden, door te helpen zoeken naar manieren om overeind te blijven. En daarmee veerkracht te versterken.

februari 2015